در دنیای امروز استفاده از فضای مجازی و خدماتی که وبسایت‌ها به ما ارائه می‌دهند به عنوان یک وضعیت غیرقابل انکار و غیرقابل پیشگیری تبدیل شده است. اما این بستر که خدمات قابل توجهی را به ما ارائه می‌نماید، این امکان را هم دارد که بستری مناسب برای ارتکاب جرم بسازد.
انواع وضعیت‌هایی که ممکن است ما را ناگزیر از شکایت از وبسایت‌های مختلف نماید و نحوه شکایت از آن‌ها را در قالب موارد ذیل در این نوشته بررسی خواهیم کرد:
- شکایت از وبسایت‌ها به پلیس فتا به واسطه ارتکاب جرایم اینترنتی
- شکایت از وبسایت‌ها به مراجع قضایی به واسطه ارتکاب جرایم اینترنتی
- شکایت از وبسایت‌ها به سایت اینماد به واسطه کسب و کارهای اینترنتی
شکایت از وبسایت به پلیس فتا
از زیر مجموعه‌های سازمان پلیس در ایران، می‌توان به پلیس فتا اشاره کرد. پلیس فتا که اختیارات و وظایف مشخص و محدودی به عهده دارد، دقیقا برای مقابله با جرایم اینترنتی تشکیل شده است. در واقع تامین امنیت که به عنوان یک وظیفه اصلی به عهده نیروهای پلیس است، در بستر فضای مجازی از پلیس عمومی گرفته شده و به زیرمجموعه‌ای تخصصی به نام پلیس فتا سپرده شده است.
پس پلیس فتا یک صلاحیت عمومی برای رسیدگی به شکایاتی را خواهد داشت که در فضای سایبری و از جمله وبسایت‌ها واقع شده است. البته که پلیس فتا تنها نهاد تحقیقاتی است و رسیدگی قضایی، صدور رای و اجرای رای را به عهده ندارد.
لیکن این نهاد روش‌های خاص خود را برای ثبت شکایات مردمی فراهم کرده است و به شهروندان معرفی کرده است که به واسطه آن‌ها می‌توان از خدمات پلیس فتا بهره برد.
در نظر داشته باشیم که مهم‌ترین موضوعاتی که پلیس فتا به آن‌ها ورود و رسیدگی می‌کند شامل موارد ذیل است:
- دسترسی غیرقانونی به انواع داده، اطلاعات و سامانه‌های اینترنتی
- برداشت غیرمجاز از حساب‌های بانکی افراد که به طرق آنلاین انجام گرفته باشد
- جرایم اینترنتی همچون جعل‌های رایانه‌ای، تخریب و اختلال در اطلاعات و سیستم‌های رایانه‌ای و ارتباطی، دزدی و کلاهبرداری اینترنتی
- جرایم منافی عفت و اخلاق عمومی که در فضای مجازی انجام شده باشد و یا در این فضا جریان یافته باشد
- خسارات و نشر اکاذیب چنانچه در فضای مجازی محقق شده باشد یا ادامه جرم در فضای مجازی باشد
- استفاده غیرمجاز از پهنای باند بین‌المللی برای ایجاد مخابرات
چنانچه به واسطه اعمال و رفتاری که از یک وبسایت تحمل کرده‌ایم یکی از وضعیت‌ها و جرایم یاد شده در بخش فوق محقق گردد و یا آن که هر کدام از انواع جرایمی که در قانون جرایم رایانه‌ای قید شده است محقق گردد، می‌توانیم پلیس فتا را محل طرح شکایت خود قرار داده و از تحقیقات پلیس فتا نسبت به شکایت خود بهرهمند شویم.
اما همانگونه که گفته شد پلیس فتا روش‌های خاصی را برای ثبت شکایت اعلام کرده است که در ادامه هر کدام را معرفی می‌کنیم.
ثبت شکایت آنلاین نزد پلیس فتا
برای پلیس فتا که وظیفه رسیدگی به شکایات مربوط به فضای مجازی را به عهده دارد و به ویژه تحقیقات اولیه نسبت به این شکایات را مدیریت می‌نماید، کاملا طبیعی خواهد بود که وبسایت‌های اختصاصی خود را ایجاد و معرفی کرده باشد تا بتوان از طریق آنلاین نسبت به ثبت شکایت نزد این مرجع اقدام نمود.
در واقع پلیس فتا دو سامانه اختصاصی را معرفی کرده است.
- اولین سامانه که برای رسیدگی به فوریت‌های سایبری پیشبینی شده است در آدرس https://cyberpolice.gov.ir/ قابل دسترس است. این سامانه امکان ثبت شکایت نسبت به هر نوع رفتار مجرمانه‌ای را پیشبینی کرده است. همچنین در سامانه مذکور می‌توان نه تنها نسبت به وبسایت‌ها بلکه انواع شبکه‌های اجتماعی، نرم افزارها و دیگر بسترهای آنلاین نیز ثبت شکایت نمود.
- دومین سامانه اختصاصی برای ثبت شکایت آنلاین نزد پلیس فتا، شامل سامانه اینترنتی اینماد است که در آدرس enamad.ir می‌توانیم آن را بیابیم. این سامانه اختصاص به ثبت شکایت نسبت به خرید و فروش‌های اینترنتی داشته و می‌توانیم چنانچه قربانی وبسایت فروشنده‌ای شده‌ایم که محصول خریداری شده ما را تحویل ننموده است، در این سامانه شکایت خود را ثبت نموده و با معرفی سامانه مربوطه، درخواست رسیدگی داشته باشیم.
ثبت شکایت تلفنی نزد پلیس فتا
با اینکه پلیس فتا امکان آنلاین برای ثبت شکایات را فراهم ساخته است، اما کاملا طبیعی می‌نماید که بسیاری از شهروندان ترجیح دهند از طریق تماس تلفنی و داشتن مکالمه با یک کارشناس شکایت خود را ثبت نموده و وضعیتی که با آن مواجه هستند را معرفی نمایند.
به همین سبب نیز پلیس فتا شماره تماس 093680 را جهت ثبت تلفنی شکایات و اعتراضات معرفی ساخته است. این شماره تماس می‌تواند شما را به کارشناسان پلیس فتا متصل کرده و با شرح موضوع نسبت به ایجاد پرونده شکایتی شما خدمات‌رسانی انجام دهد.
ثبت شکایت حضوری نزد پلیس فتا
روش دیگری که برای ثبت شکایت نزد پلیس فتا پیشبینی شده است، شامل مراجعه حضوری به مراجع مربوطه است. به عبارت دیگر پلیس فتا خدمات خود در ثبت شکایات از سامانه‌ها و وبسایت‌ها را به صورت حضوری نیز به شهروندان ارائه می‌نماید.
طریقه ثبت شکایت به صورت حضوری به این طریق آغاز می‌گردد که با مراجعه به دادستانی عمومی، شکایت خود را ثبت می‌نمایید. اما دادسرای عمومی نسبت به این جرایم اینترنتی رسیدگی نخواهد نمود، بلکه پرونده شما به دادسرای جرایم رایانه‌ای ارسال خواهد شد. در واقع شعباتی از دادستانی به جرایم رایانه‌ای اختصاص یافته‌اند که رسیدگی به شکایات مربوط به وبسایت‌ها نیز به این دادسراها ارجاع خواهد شد.
البته ممکن است که اسناد و مدارک را به صورت آنلاین برای مرجع قضایی ارسال نمود، اما در مرحله تحقیقات مقدماتی در دادسرا و نیز به صلاحدید مرجع قضایی در صورت دعوت از شاکی و طرف شکایت، ادامه فرآیند رسیدگی به صورت حضوری انجام خواهد شد.
پس صرف نظر از آن که شکایت خود نزد پلیس فتا را به صورت تلفنی، آنلاین یا حضوری انجام داده باشید، رسیدگی به شکایت و ادامه فرآیند همواره به صورت حضوری انجام خواهد شد.
شکایت از وبسایت به مراجع قضایی
مراجع قضایی به عنوان مرجع عمومی برای رسیدگی به تظلم‌خواهی مردم معرفی شده‌اند و به همین سبب نیز از اختیارات و صلاحیتهای عمومی برخوردار هستند. به همین سبب است که حتی اگر هیچ گزینه‌ای در پیش روی خود ندیدیم، همواره می‌توانیم به مراجع قضایی عمومی مراجعه نماییم و درخواست رسیدگی و حق ستانی خود را به این مراجع اعلام نماییم.
البته اگر مراجع اختصاصی برای موضوع مورد نظر ما پیشبینی شده باشد، مرجع عمومی دیگر رسیدگی نخواهد کرد لیکن یا راسا پرونده ما را به مرجع اختصاصی ارسال خواهد نمود و یا در حداقل به ما راهنمایی می‌کند که به مرجع اختصاصی مراجعه نماییم.
در هر حال در خصوص جرایم سایبری و شکایات از وبسایت‌ها نیز می‌توانیم به کمک مراجع عمومی قضایی اقدام نماییم. در نظر داشته باشیم که مراجع یاد شده شامل مراجع عمومی حقوقی و مراجع کیفری هستند. ثبت شکایات باید نزد مراجع کیفری انجام گردد و در واقع مراجع کیفری هستند که به جرایم واقع شده رسیدگی نموده و با صدور حکم مناسب، مرتکب را مجازات می‌نمایند.
اما نحوه طرح شکایت نزد مراجع قضایی و کیفری چگونه است؟
در پاسخ به این سوال باید بگوییم که برای ثبت شکایت ما می‌توانیم مستقیما به یکی از کلانتری‌ها یا دادسراها مراجعه نماییم. ثبت شکایت حضوری در این مراجع همچنان انجام می‌شود و مرجع یاد شده با دریافت شکایت ما، ذکر توضیحات و اسناد و مدارک احتمالی که ما ارائه می‌نماییم، رسیدگی خود را در قالب تحقیقات مقدماتی شروع خواهد نمود.
لیکن طریقه اصلی که برای ثبت شکایت نزد مراجع قضایی در حال حاضر وجود دارد به واسطه ثبت شکایت آنلاین و از طریق یکی از سامانه‌های دولت هوشمند یعنی عدل ایران انجام می‌گیرد.
اما نکته‌ای که باید در نظر داشته باشیم آن است که خدمات آنلاین در ثبت شکایات، با توجه به اینکه از طریق وکیل دادگستری اقدام نمایید و یا راسا به کمک مشاوره حقوقی نسبت به ثبت شکایت تصمیم گرفته باشید متفاوت خواهد بود.
توضیح آن که سامانه مذکور برای وکلای دادگستری یک دسترسی اختصاصی فراهم کرده‌اند و در نتیجه وکلا می‌توانند راسا نسبت به ثبت شکایات و رسیدگی به شکایات اقدام نمایند. پس چنانچه شما از طریق وکیل دادگستری قصد داشته باشید که از یک وبسایتی نزد مرجع قضایی شکایت نمایید، وکیل شما به نیابت از شما این اقدام را انجام خواهد داد.
لیکن چنانچه قصد استفاده از خدمات وکالت دادگستری را نداشته باشید، نمی‌توانید راسا به خدمات سامانه مذکور دسترسی یابید. بلکه باید به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه نموده و از مرجع یاد شده بخواهید که به نیابت از شما ثبت شکایت را انجام دهد.
دفاتر خدمات الکترونیک قضایی که شعبات متعددی از آن در هر شهر وجود دارد، خدمات خود را به کلیه شهروندانی ارائه می‌دهند که در سامانه ثنا ثبت نام کرده باشند و در واقع هویت‌شناسی برای دریافت خدمات آنلاین شده باشند.
پس برای آن که نزد مراجع قضایی به طریق آنلاین ثبت شکایت نمایید، ناگزیر هستید که ابتدا در سامانه ثنا ثبت نام نموده باشید. ثبت نام در این سامانه را می‌توانید شخصا انجام دهید و یا آن که از یکی از دفاتر خدمات قضایی بخواهید که ثبت نام شما را انجام دهد.
پس از آن که سامانه ثنا برای شما ثبت نام شد و نام کاربری و رمز عبور دائمی خود را به دست آوردید، می‌توانید با ارائه مدرک شناسایی از خدمات ثبت شکایات نزد دفاتر خدمات قضایی بهرهمند شوید.
البته در نظر داشته باشید که این دفاتر، شکایت شما را برای شما ثبت می‌نمایند. پس طبیعی است که باید شکایت خود را تهیه کرده باشید. در واقع باید محتوای درخواست و شکایت خود را در قالب ورد تایپ کرده باشید و فایل ورد را در اختیار دفاتر مذکور قرار دهید.
همچنان که می‌توانید انواع اسناد و مدارکی که قصد ارسال برای مرجع قضایی را دارید را نیز به دفاتر خدمات قضایی ارائه نمایید و این دفاتر تصاویر مربوط به مدارک شما را نیز ضمیمه درخواست نموده و شکایت شما را ثبت خواهند نمود.
پس همانگونه که مشاهده می‌شود ثبت شکایت نزد مراجع قضایی می‌تواند به واسطه مراجعه به دفاتر دادستانی و یا ثبت شکایت از طریق سامانه عدل ایران و به کمک دفاتر خدمات قضایی انجام گیرد.
طبیعتا شکایت شما پس از وصول به مرجع قضایی، تعیین شعبه خواهد شد و به یکی از دادسراهای جرایم رایانه‌ای ارسال خواهد شد. دادسرای مزبور پس از آن که درخواست شما را بررسی نمود، ممکن است که شما را برای ارائه توضیحات دعوت نماید، ممکن است که دستور تکمیل مدارک را به شما اعلام نماید و یا ممکن است که راسا نسبت به انجام تحقیقات اقدام نماید.
پس از خاتمه تحقیقات، چنانچه اسناد و ادله کافی برای احراز وقوع جرم و انتساب جرم به متهم وجود داشته باشد، پرونده شما جهت ادامه رسیدگی به مرجع قضایی یا دادگاه ارسال خواهد شد. دادگاه صالح به شکایت شما رسیدگی خواهد نمود و در نهایت با صدور رای، وقوع جرم را احراز نموده و یا آن که رد می‌نماید. همچنان که مجازات مرتکب و نحوه اجرای مجازات را نیز مقرر خواهد نمود.
شکایت از وبسایت به سایت اینماد
آنچه که در قالب ثبت شکایات نزد پلیس فتا یا مراجع قضایی بیان کردیم، با اینکه می‌تواند به کلیه جرایم اینترنتی و نیز جرایمی که توسط وبسایت‌ها واقع شده است سرایت نماید، لیکن برای برخی از وقایع و اتفاقات ممکن است که مسیری دشوار و طولانی باشد. به نحوی که نه تنها قربانی تمایلی به طی کردن این مسیر در خود مشاهده نمی‌نماید، حتی در صورت ثبت شکایت نیز ترافیک مازاد و غیرضروری برای مراجع قضایی ایجاد نماید.
به همین سبب نیز برخی از روش‌های اختصاصی برای ثبت شکایات از وبسایت‌ها پیشبینی شده‌اند. در واقع با توجه به اینکه بیشترین خدماتی که از این وبسایت‌ها دریافت می‌نماییم که ممکن است محل اختلاف و شکایت نیز واقع شود، شامل خرید آنلاین از سامانه‌ها است که به واسطه عدم دریافت محصول خریداری شده مال باخته محسوب شویم، سامانه‌ای اختصاصی برای اعتراض نسبت به آن فراهم شده است.
در واقع سامانه اینماد که در آدرس enamad.ir قابل دسترس است، برای یک منظور خاص پیشبینی شده است. شکایت از فروش‌های اینترنتی که فروشنده یا محصول شما را ارسال نکرده است، یا محصولی که ارسال کرده است دچار خسارت و آسیب است یا در خارج از زمان مقرر نسبت به تحویل محصول اقدام نموده است.
