زمین ممکن است تشکیل الماس صورتی خود را مدیون فروپاشی اولین ابرقاره این سیاره، یعنی نونا (Nuna) باشد. سازند آرگایل در غرب استرالیا، منبع 90 درصد از الماس های صورتی جهان است. البته برخلاف اکثر معادن الماس که در مرکز قاره‌ها قرار دارند، این منبع عجیب، در لبه قاره قرار گرفته است. همچنین، این سازند از نوعی سنگ تشکیل شده که کمی متفاوت از سنگ های حاوی الماس معمولی است.
اکنون تحقیقات جدید نشان می‌دهد که رنگ‌های عجیب و زمین‌شناسی خاص این الماس، احتمالاً از منشأ عجیب‌تر آن، یعنی تکتونیک صفحه‌ای سیاره در حدود 1.3 میلیارد سال پیش نشأت می‌گیرد. مطالعات اخیر محققان نشان می‌دهد که این حرکت‌های قاره‌ای در مقیاس بزرگ، برای آوردن الماس‌های رنگ‌های دیگر به سطح بسیار مهم هستند.
هوگو اولیروک، پژوهشگر دانشگاه کرتین استرالیا و سرپرست نویسندگان مطالعه جدید در مورد منشأ الماس های صورتی که روز گذشته (19 سپتامبر) در مجله نیچر (Nature) منتشر شد، گفت:
شکسته شدن این قاره ها برای به سطح آوردن این الماس ها از این اعماق، ضروری است.
اولیروک به لایو ساینس گفت:
الماس های صورتی در اصل با یک فشار کوچک ایجاد شده‌اند. اگر کمی فشار بیشتری وارد کنید، آنها به قهوه‌ای تبدیل می‌شوند.
معدن الماس آرگایل در سال 2020 تعطیل شد. اما تحقیقاتی که در دهه 1980، اندکی پس از کشف این ذخیره انجام شد، سن سنگ های آنجا را حدود 1.2 میلیارد سال تخمین زده بود. هرچند به گفته اولیروک، حتی دانشمندانی که این کار اولیه را انجام دادند، به دلیل محدودیت‌های فنی، از این عدد متقاعد نشدند. بنابراین او و همکارانش تصمیم گرفتند با استفاده از تجهیزات مدرن، به ویژه فناوری لیزری که به آنها امکان می‌داد تک‌تک کریستال‌های موجود در سنگ‌ها را آنالیز کنند، سن دقیق این الماس‌ها را محاسبه کنند.
این نتایج جدید نشان داد که آرگیل دارای الماس‌های صورتی، با قدمتی 100 میلیون سال پیرتر از آن چیزی است که قبلاً تصور می‌شد و این الماس‌ها در اصل 1.3 میلیارد سال سن دارند. این موضوع منشا آن را درست در آغاز فروپاشی ابرقاره نونا قرار می‌دهد.
اولیروک گفت این نتایج، تصویر جدیدی از نحوه ایجاد الماس های صورتی آرگایل را ارائه می‌دهد. ابتدا حدود 1.8 میلیارد سال پیش، دو قسمت از پوسته قاره‌ای به عنوان بخشی از سازند نونا به هم برخورد کردند. آنچه در نهایت به سازند آرگایل تبدیل شد، درست در این محل قرار داشت. اولیروک ادامه داد که برخورد پوسته به احتمال زیاد باعث خم شدن الماس‌ها و صورتی شدن آنها شده است.
اما 500 میلیون سال بعد، این تجزیه نونا بود که الماس‌ها را به سطح آورد. البته این قاره درست در سازند آرگایل شکافته نشد، اما کششی که احتمالاً در “یک شکست قدیمی” ناشی از برخورد قاره‌ای اتفاق افتاده بود، آن را ضعیف کرد. این ضعف باعث فوران سنگ‌های عمیق طی چند روز تا هفته‌ها شد و آن الماس‌های صورتی کمیاب را به سطح منتقل کرد.
اولیروک گفت:
فکر می‌کنم ما در حال مشاهده چگونگی بی ثبات شدن گوشته زمین با شکسته شدن ابرقاره ها هستیم. به نظر می‌رسد که فرآیند شکاف خوردن، نه تنها لبه‌ها، بلکه به وسط قاره ها نیز نفوذ می‌کند و این شاید چیزی است که به الماس ها اجازه می‌دهد در وسط قاره‌ها بالا بیایند.
اولیروک ادامه داد که ردیابی مسیر الماس ها از اعماق به سطح برای درک نحوه حرکت کربن به داخل و خارج از فضای داخلی سیاره مفید است. (الماس ها عمدتاً از کربن خالص تشکیل شده اند.) او گفت که آرگایل مکان بسیار منحصر به فردی است، اما این امکان وجود دارد که الماس‌های صورتی را بتوان در جاهای دیگر روی زمین نیز یافت. مشکل این است که اگر الماس های صورتی در لبه‌های قاره ها تشکیل شوند، به احتمال زیاد در زیر لایه‌های زیادی از سنگ و رسوب فرسایش‌یافته قرار می‌گیرند.
اولیروک در پایان گفت:
من فکر می‌کنم ما در آینده یک آرگایل دیگر (گنجینه دیگری از الماس‌های صورتی) را نیز پیدا خواهیم کرد، اما این کار به شانس زیادی نیاز دارد!
منبع: Livescience
