اکتشاف اسرار مصر باستان؛ مطالعه‌ای پیشگامانه برای بازنویسی تاریخ رود نیل!

تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که حدود ۴۰۰۰ سال پیش تغییرات عمده‌ای در مسیر رود نیل رخ داده که منجر به گسترش دشت سیلابی در نزدیکی الأقصر شد و این احتمالاً به موفقیت کشاورزی مصر باستان کمک کرده و بر محل قرارگیری سایت‌های تاریخی تاثیر گذاشته است.

محققان در این مطالعه که در مجله Nature Geoscience منتشر شده است، توسعه رود نیل در طی ۱۱,۵۰۰ سال گذشته را بررسی کرده و به چگونگی تأثیر تغییرات جغرافیایی بر سرنوشت تمدن مصر باستان پرداخته‌اند. این مطالعه نشان می‌دهد که حدود ۴۰۰۰ سال پیش تغییر عمده‌ای در نیل رخ داده که پس از آن دشت‌های سیلابی در دره نیل در نزدیکی الأقصر به شدت گسترش یافته‌اند.

این یافته‌ها احتمال می‌دهند که این تغییر ممکن است به موفقیت اقتصادی کشاورزی مصر باستان در دوره‌های مختلف از پادشاهی قدیم تا جدید کمک کرده باشد. پادشاهی جدید دوره‌ای از رونق بی‌نظیر، فتح نظامی و دستاوردهای فرهنگی در تاریخ مصر باستان بوده است.

توسعه مناظر طبیعی و فرهنگ

دکتر بنجامین پنینگتون، یکی از نویسندگان این مقاله از دانشگاه ساوتهمپتون می‌گوید:

“گسترش دشت سیلابی به شدت مساحت زمین‌های قابل کشت در دره نیل نزدیک الأقصر (تبای باستانی) را افزایش داده و با رسوب رس‌های حاصلخیز به طور منظم، باروری خاک را بهبود بخشیده است.”

“اگرچه هیچ پیوند علّی مشخصی نمی‌توان بین این تغییر و توسعه‌های اجتماعی معاصر برقرار کرد، اما تغییرات در این مناظر طبیعی بدون شک یک عامل مهم است که باید هنگام بحث درباره مسیر فرهنگ مصر باستان مد نظر قرار گیرد.”

این مطالعه همچنین نشان می‌دهد که تغییرات در مسیر رود نیل و مناظر اطراف آن ممکن است بر الگوهای سکونت و مکان سازه‌های تاریخی مشهور مانند معبد کارنک تأثیر گذاشته باشد.

این تحقیق توسط یک تیم بین‌المللی به رهبری دکتر آنگوس گراهام از دانشگاه اوپسالا در سوئد و با همکاری چندین باستان‌شناس و جغرافی‌دان از دانشگاه سوث‌همپتون انجام شد.

دومینیک بارکر، یکی از نویسندگان این مقاله نیز از دانشگاه ساوتهمپتون، چگونگی  انجام شدن مطالعه را توضیح داده است:

“ما ۸۱ گمانه-نوعی چاه حفرشده با مته برای اندازه‌‏گیری و نمونه‌‏برداری و اکتشاف (حفاری) کردیم، بسیاری از آن‌ها با دست، در سراسر دره نیل نزدیک الأقصر – که در مصر اولین بار انجام شد. با استفاده از اطلاعات زمین‌شناسی موجود در هسته‌ها و تاریخ‌گذاری رسوبات با استفاده از تکنیکی به نام لومینسانس تحریک نوری، توانستیم تکامل چشم‌انداز رودخانه‌ای را به‌صورت جزئی بازسازی کنیم.”

تغییرات نیل در طول هزاران سال

تیم تحقیقاتی دریافت که بین حدود ۱۱,۵۰۰ تا ۴۰۰۰ سال پیش، نیل دچار بریدگی شدید در دره خود شد، به این معنی که رودخانه به بستر خود فرو رفت و کانال‌های عمیق‌تر و دشت سیلابی باریک‌تری ایجاد کرد. این ممکن است به سیلاب‌های شدیدتر و بیشتری منجر شده باشد.

این دینامیک‌های سیلابی احتمالاً بین دوره اپی‌پالئولیتیک (زمان جوامع شکارچی-جمع‌کننده) و پادشاهی قدیم (دوره ساخت اهرام) و شاید پادشاهی میانی مصر باستان وجود داشته است.

طبق گفته‌ی دکتر پنینگتون:

“رود نیل که امروز می‌بینیم بسیار متفاوت از آن چیزی است که در بیشتر دوران ۱۱,۵۰۰ سال گذشته بوده است. در بیشتر این زمان، نیل از شبکه‌ای از کانال‌های درهم‌تنیده تشکیل شده بود که به طور مکرر مسیر خود را تغییر می‌دادند.”

حدود ۴۰۰۰ سال پیش، نیل به‌طور ناگهانی تغییر کرد و دشت سیلابی به سرعت افزایش یافت، جایی که رودخانه شروع به رسوب‌گذاری مقدار زیادی رسوب کرد و ارتفاع کف دره را بالا برد. این اتفاق دشت سیلابی را گسترده‌تر و پایدارتر کرد.

رودخانه همچنین به مرور زمان تغییرات دیگری را نیز تجربه کرد و از یک سیستم همواره در حال تغییر و شاخه‌ شاخه به رودخانه‌ای با کانال‌های کمتر و پایدارتر تبدیل شد. رود نیلی که امروز با آن آشنا هستیم، واقعاً تا حدود دو هزار سال پیش به یک کانال واحد تبدیل نشده بود.

محققان می‌گویند تغییر عمده در رفتار نیل احتمالاً به دلیل کاهش حجم آب جاری در رودخانه و افزایش رسوبات ریز بود. این تغییر به دلیل خشکسالی حوزه نیل و تبدیل «صحرای سبز» دوره مرطوب آفریقا به صحرای فوق‌العاده خشک امروزی رخ داد. این تغییر در اقلیم منطقه‌ای ممکن است به همراه تأثیرات انسانی بر زمین، باعث فرسایش بیشتر خاک شده باشد.

دیدگاه‌های جدید در مورد تکامل دره نیل مصر در نزدیکی الأقصر، زمینه‌های مهمی را برای باستان‌شناسان و مصرشناسان فراهم می‌کند تا بتوانند سایت‌های باستانی منطقه را مجدداً تفسیر کنند و مکان‌های استقرار آن‌ها را در دره نیل بازبینی کنند.

منبع: Scitechdaily