تحقیقات جدید نشان می‌دهد که سیاره زهره (ونوس) ممکن است هنوز از نظر زمین‌شناسی فعال باشد و ساختارهای دایره‌ای عظیم نشان‌دهنده ستون‌های داغی هستند که در اعماق زیر پوسته آن در حال حرکت‌اند.
ویژگی‌های وسیع و دایره‌ای شکل در سطح زهره ممکن است نشانه‌هایی از فعال بودن زمین‌شناختی این سیاره باشند. این یافته‌ها بر اساس تحقیقات جدیدی است که از داده‌های جمع‌آوری شده بیش از 30 سال پیش توسط فضاپیمای ماژلان ناسا به دست آمده است. برخلاف زمین، جایی‌که صفحات عظیم پوسته جابجا شده و از طریق فرآیندی به نام تکتونیک صفحه‌ای بازیافت می‌شوند، زهره این صفحات متحرک را ندارد. اما سطح آن همچنان در حال تغییر شکل است – احتمالاً توسط سنگ مذابی که از اعماق سیاره به بالا می‌آید.
برای بررسی عامل محرک این فعالیت، دانشمندان بر روی ساختارهای مرموزی به نام “کورونا” تمرکز کردند. اینها تشکیلات بیضی‌شکل عظیمی هستند که می‌توانند صدها کیلومتر وسعت داشته باشند. اعتقاد بر این است که آنها زمانی تشکیل می‌شوند که مواد داغ و شناور از داخل زهره به سمت بالا فشار می‌آورند و سطح را تغییر شکل می‌دهند. در اطراف هر کورونا، مجموعه‌ای از شکستگی‌ها وجود دارد که نشان‌دهنده نیروهای قدرتمندی در زیر آن است. تاکنون، محققان صدها مورد از این ویژگی‌ها را در سراسر سیاره شناسایی کرده‌اند.
داده‌های ماژلان سرنخ‌های جدیدی ارائه می‌دهند
مطالعه جدید، منتشر شده در مجله‌ی Science Advances، شواهد تازه‌ای را نشان می‌دهد که بسیاری از این کوروناها هنوز توسط نیروهای زیرزمینی در حال شکل‌گیری هستند. این یافته‌ها از مأموریت ماژلان ناسا به دست آمده است که در اوایل دهه 1990 به دور زهره چرخید و دقیق‌ترین نقشه‌های سطح و میدان گرانشی این سیاره را تا به امروز ارائه کرده است.
گائل کاسیولی، نویسنده اصلی این مطالعه و محقق فوق دکترا در دانشگاه مریلند، شهرستان بالتیمور، و مرکز پرواز فضایی گودارد ناسا در گرینبلت مریلند، می‌گوید:
کوروناها امروزه در زمین یافت نمی‌شوند؛ با این حال، ممکن است زمانی که سیاره ما جوان بود و قبل از اینکه تکتونیک صفحه‌ای شکل بگیرد، وجود داشته‌اند. با ترکیب داده‌های گرانشی و توپوگرافی، این تحقیق بینش جدید و مهمی در مورد فرآیندهای احتمالی زیرسطحی که در حال حاضر سطح زهره را شکل می‌دهند، ارائه کرده است.
پیش‌بینی VERITAS: ماموریت بعدی به سوی زهره
کاسیولی و تیمش به عنوان اعضای مأموریت آتی ناسا به نام VERITAS (قابلیت انتشار، رادیوسنجی، تداخل‌سنجی دهانه مصنوعی، توپوگرافی و طیف‌سنجی زهره)، به ویژه به داده‌های گرانشی با وضوح بالا که این فضاپیما ارائه خواهد داد، علاقه‌مند هستند. ارون مازاریکو، یکی دیگر از نویسندگان این مطالعه در گودارد، زمانی که این مأموریت زودتر از سال 2031 پرتاب نشود، رهبری مشترک آزمایش گرانشی VERITAS را بر عهده خواهد داشت.
رمزگشایی از منشأ کوروناها
ماژلان که توسط آزمایشگاه پیشرانه جت ناسا در جنوب کالیفرنیا مدیریت می‌شد، از سیستم راداری خود برای دیدن جو غلیظ زهره و نقشه‌برداری از توپوگرافی کوه‌ها و دشت‌های آن استفاده کرد. از ویژگی‌های زمین‌شناسی که این فضاپیما نقشه‌برداری کرده است، کوروناها شاید مرموزترین بودند: چگونگی شکل‌گیری آنها مشخص نبود. در سال‌های پس از آن، دانشمندان بسیاری از کوروناها را در مناطقی یافتند که سنگ‌کره سیاره نازک و جریان حرارتی بالا است.
آنا گولچر، دانشمند علوم زمین و سیاره‌شناسی در دانشگاه برن در سوئیس و یکی از نویسندگان این مطالعه، می‌گوید:
کوروناها در زهره فراوان هستند. آنها ویژگی‌های بسیار بزرگی بوده و در طول سال‌ها نظریه‌های مختلفی در مورد چگونگی شکل‌گیری آنها ارائه شده است. هیجان‌انگیزترین چیز برای مطالعه ما این است که اکنون می‌توانیم بگوییم به احتمال زیاد فرآیندهای فعال مختلف و مداومی در شکل‌گیری آنها نقش دارند. ما معتقدیم که همین فرآیندها ممکن است در اوایل تاریخ زمین نیز رخ داده باشند.
محققان مدل‌های ژئودینامیکی سه بعدی پیچیده‌ای را توسعه دادند که سناریوهای مختلف تشکیل کوروناهای ناشی از ستون‌های گوشته‌ای را نشان می‌دهد و آنها را با داده‌های ترکیبی گرانشی و توپوگرافی ماژلان مقایسه کردند. داده‌های گرانشی در کمک به محققان برای شناسایی ستون‌های داغ و شناور با چگالی کمتر در زیر سطح – اطلاعاتی که از داده‌های توپوگرافی به تنهایی قابل تشخیص نبود – بسیار مهم بود. از 75 کورونای مورد مطالعه، به نظر می‌رسد 52 مورد دارای مواد گوشته‌ای شناور در زیر خود هستند که احتمالاً فرآیندهای تکتونیکی را هدایت می‌کند.
توضیح فعالیت تکتونیکی منحصر به فرد زهره
یکی از فرآیندهای کلیدی، فرورانش است: در زمین، این اتفاق زمانی می‌افتد که لبه یک صفحه تکتونیکی به زیر صفحه مجاور رانده می‌شود. اصطکاک بین صفحات می‌تواند زمین‌لرزه ایجاد کند و با فرو رفتن مواد سنگی قدیمی به داخل گوشته داغ، سنگ ذوب شده و از طریق دهانه‌های آتشفشانی به سطح بازیافت می‌شود.
تصور می‌شود که در زهره، نوع متفاوتی از فرورانش در اطراف حاشیه برخی از کوروناها رخ می‌دهد. در این سناریو، هنگامی‌که یک ستون شناور از سنگ داغ در گوشته به سمت بالا به داخل سنگ‌کره فشار می‌آورد، مواد سطحی بالا آمده و به سمت بیرون پخش می‌شوند و با مواد سطحی اطراف برخورد کرده و آن مواد را به سمت پایین به داخل گوشته می‌رانند.
یکی دیگر از فرآیندهای تکتونیکی که به عنوان “چکیدن سنگ‌کره” شناخته می‌شود نیز ممکن است وجود داشته باشد، جایی‌که تجمع‌های متراکم از مواد نسبتاً خنک از سنگ‌کره به داخل گوشته داغ فرو می‌روند. محققان همچنین چندین مکان را شناسایی کرده‌اند که ممکن است فرآیند سومی در حال وقوع باشد: ستونی از سنگ مذاب در زیر بخش ضخیم‌تری از سنگ‌کره به طور بالقوه باعث فعالیت آتشفشانی در بالای آن می‌شود.
بازبینی داده‌های ماژلان با دیدی تازه
این کار آخرین نمونه از بازگشت دانشمندان به داده‌های ماژلان برای یافتن این موضوع است که زهره فرآیندهای زمین‌شناسی شبیه‌تری به زمین از آنچه در ابتدا تصور می‌شد، نشان می‌دهد. اخیراً، محققان توانستند آتشفشان‌های در حال فوران، از جمله جریان‌های گدازه‌ای وسیع که از Maat Mons ،Sif Mons و Eistla Regio در تصاویر راداری این مدارگرد فوران می‌کردند، را مشاهده کنند.
در حالی‌که آن تصاویر شواهد مستقیمی از فعالیت آتشفشانی ارائه می‌دادند، نویسندگان مطالعه جدید برای ترسیم تصویری کامل از فرآیندهای تکتونیکی که باعث تشکیل کورونا می‌شوند، به وضوح بالاتری نیاز خواهند داشت. سوزان اسمِرکار، دانشمند سیاره‌شناسی در JPL و محقق اصلی VERITAS، می‌گوید:
نقشه‌های گرانشی VERITAS از زهره وضوح را بسته به مکان، حداقل دو تا چهار برابر افزایش می‌دهد – سطحی از جزئیات که می‌تواند درک ما از زمین‌شناسی زهره و پیامدهای آن برای زمین اولیه را متحول کند.
منبع: Scitechdaily
