چگونه 66 میلیون سال پیش، سیارک دینو نسل دایناسورها را منقرض کرد؟

یکی از بدترین روزهای سیاره زمین، حدود 66 میلیون سال پیش رخ داد، زمانی که یک سیارک بزرگ به نام دینو به زمین برخورد و بسیاری از موجودات زنده، از جمله دایناسورها را از بین برد. اکنون دو مطالعه جدید شواهد بیشتری از وضعیت وخیم آن زمان را نشان می‌دهند. بر اساس مطالعات اخیر، این سیارک باعث ایجاد سونامی جهانی تقریباً 1.6 کیلومتری و زلزله‌های بزرگی شد که ماه‌ها پس از آن، زمین را زیر و رو کرد. برای مطالعه جزییات بیشتر با اروتک همراه باشید.

دوره کرتاسه زمانی به پایان رسید که یک سیارک با پهنای 10 کیلومتر (یا انبوهی از سیارک‌ها، یا شاید یک قطعه دنباله‌دار) به شبه جزیره یوکاتان فعلی در مکزیک برخورد کرد. ثابت شده که این امر باعث ایجاد آبشاری از بلایای زیست‌محیطی از جمله زلزله، سونامی، فوران‌های آتشفشانی و آتش‌سوزی‌های جنگلی در سراسر جهان شده است. اقیانوس‌ها برای بسیاری از شکل‌های حیات، بیش از حد اسیدی شدند و مقادیر زیادی دوده و سنگ به جو منفجر شد که نور خورشید را برای 18 ماه مسدود کرد. این امر فتوسنتز را مختل و گیاهان را از بین برد و سرانجام باعث فروپاشی زنجیره غذایی شد.

این رویداد برای حدود سه چهارم کل حیات روی زمین که معروف‌ترین آنها دایناسورها بودند و همچنین 93 درصد از پستانداران و بیشتر جانداران دریایی، عذابی واقعی بود. دانشمندان به‌طور فزاینده‌ای در حال یافتن شواهد خاصی از آنچه بلافاصله پس از برخورد رخ داده، از جمله گور دسته‌جمعی از ماهی‌هایی که از آب بیرون انداخته‌شده‌ و در باران شیشه‌ای مذاب خفه شده‌اند، هستند. اکنون دو مطالعه جدید شواهد بیشتری از ویرانی‌های بعدی را پیدا کرده‌اند.

سونامی:

اولین مطالعه به رهبری دانشمندان دانشگاه میشیگان، یک شبیه‌سازی جهانی از سونامی‌هایی که به دنبال برخورد سیارک ایجاده‌شده را تولید و آن را با تجزیه و تحلیل سوابق زمین‌شناسی از 120 مکان مختلف در سراسر جهان، پشتیبانی کرده است.

شبیه‌سازی‌ها بر اساس داده‌های مطالعات قبلی ساخته شده‌اند، یعنی سیارکی به عرض 14 کیلومتر مدل‌سازی شد که با سرعت 43200 کیلومتر در ساعت حرکت می‌کرده و به پوسته گرانیتی پوشیده از رسوبات ضخیم و اقیانوس کم‌عمق، برخورد کرده است. از این طریق، تیم مطالعاتی توانسته است امواج تولید‌شده را در چند دقیقه و چند ساعت پس از برخورد ردیابی کند.

در سه دقیقه اول، دیواری از آب به ارتفاع حیرت‌انگیز 4.5 کیلومتر از مواد پرتاب‌شده تشکیل شد که به سرعت دوباره به سطح زمین سقوط کرد. ده دقیقه پس از برخورد، یک سونامی حلقه‌ای‌شکل به ارتفاع 1.5 کیلومتر شروع به عبور از اقیانوس کرد.

پس از یک ساعت، سونامی از خلیج مکزیک تا اقیانوس اطلس شمالی حرکت کرده و پس از چهار ساعت به اقیانوس آرام رسید. در 24 ساعت، امواج، دور تا دور کره زمین، از شرق، اقیانوس آرام و از غرب، اقیانوس اطلس را در بر گرفته بودند تا از هر دو طرف در اقیانوس هند به هم برسند.

این شبیه‌سازی‌ها با تجزیه و تحلیل سوابق زمین شناسی پشتیبانی شده است. این تیم، رسوبات ته‌نشین‌شده در اطراف مرز K-Pg را در پایان دوره کرتاسه بررسی کرده و تعداد زیادی مکان با مرزهای منقطع در اقیانوس اطلس شمالی و اقیانوس آرام جنوبی یافتند که نشان می‌دهد سونامی بیشترین ضربه را به این مناطق وارد کرده است. در مقابل، اقیانوس اطلس جنوبی، اقیانوس آرام شمالی، اقیانوس هند و مدیترانه کمترین اختلال را داشتند.

مولی رینج، نویسنده اصلی این مطالعه، گفته است:

“این سونامی به اندازه‌ای قوی بوده که رسوبات حوضه‌های اقیانوسی را در نیمه‌ی زمین در سراسر جهان برهم زده و فرسایش داده و یا حتی شکافی در سوابق رسوبی یا مجموعه‌ای از رسوبات قدیمی‌تر ایجاد کرده است. اما مطمئناً تأثیرات آن برای مدت طولانی‌تری باقی مانده است.”

مگا زلزله:

مطالعه دوم شواهدی از یک زمین‌لرزه عظیم را ارائه می‌دهد که هفته‌ها یا حتی ماه‌ها پس از برخورد اولیه، سیاره را تکان می‌داده است. هرمان برمودز زمین‌شناس، رخنمون‌هایی را در کلمبیا، مکزیک و ایالات‌متحده مشاهده کرده که مرز K-Pg را با جزئیات حفظ می‌کنند.

در جزیره گورگونیلا کلمبیا، در حدود 3000 کیلومتری جنوب غربی محل برخورد، برمودز دریافت که لایه‌های گل و ماسه‌سنگ، نشانه‌هایی از تغییر شکل رسوبات نرم را نشان می‌دهند. وی دلیل این امر را لرزش ناشی از زمین‌لرزه‌های بلافاصله پس از ضربه، می‌داند.

با این حال، نشانه‌هایی نیز وجود دارد که زمین مدت طولانی‌تری لرزیده است. در مرز، او همچنین لایه‌ای از رسوبات کروی، دانه‌های کوچک شیشه‌ای که نشانه‌ای از برخورد سیارک‌ها هستند را پیدا کرد. گرما و فشار ناشی از یک ضربه، مواد را از پوسته به اتمسفر ذوب و پراکنده می‌کند، جایی که دوباره به صورت شیشه، باران می‌بارد.

هفته‌ها یا ماه ها طول می‌کشید تا این لایه کروی در جزیره گورگونیلا شکل بگیرد، چراکه باید در حدود 2 کیلومتر تا کف اقیانوس مستقر می‌شد. با این حال، این لایه نیز مملو از گسل‌ها و تغییر شکل بود که نشان می‌دهد زمین‌لرزه‌ها برای مدت طولانی پس از برخورد، زمین را می‌لرزانده است.

در مکان‌های در ایالات‌متحده، برمودز گسل‌ها و شکاف‌های مشابهی را پیدا کرد که احتمالاً از این زلزله بزرگ به وجود آمده‌اند، در حالیکه مکان‌هایی در مکزیک نشانه‌هایی از مایع شدن را نشان می‌دهند که اصولاً زمانی اتفاق می‌افتد که لرزش شدید باعث می‌شود گل‌های آبکی، شبیه مایع جاری شوند.

برمودز در ادامه تخمین زده است که این زمین‌لرزه حدود 10 به توان 23 ژول انرژی آزاد کرده است. این انرژی، حدود 50000 برابر بیشتر از زلزله 9.1 ریشتری است که در سال 2004 اقیانوس هند را لرزاند.

این دو مطالعه با هم به درک جزئیات واضح‌تر در مورد آن روز واقعاً وحشتناک 66 میلیون سال پیش کمک می‌کند.

مطالعه سونامی در مجله AGU Advances منتشر شده، در حالیکه برمودز یافته‌های خود را در مورد زلزله بزرگ در نشست انجمن زمین شناسی آمریکا (GSA) در ماه جاری ارائه خواهد کرد.

منبع: Newatlas