ستاره‌شناسان یکی از عجیب‌ترین منظومه‌های سیاره‌ای را تاکنون کشف کرده‌اند: سیاره‌ای احتمالی به نام 2M1510 b که به‌نظر می‌رسد بر فراز قطب‌های دو کوتوله قهوه‌ای در مسیری به شدت مایل – تقریباً عمود بر مدار خودشان – گردش می‌کند.
این آرایش غیرعادی، برخلاف هر چیزی در منظومه شمسی ما، نه از طریق کاهش نور ستاره بلکه از طریق تکان‌های گرانشی ظریفی که با استفاده از تلسکوپ بسیار بزرگ ESO ثبت شده، شناسایی شده است.
یک منظومه فضایی جدید و عجیب
ستاره‌شناسان یکی از شگفت‌انگیزترین منظومه‌های سیاره‌ای را که تاکنون دیده شده، کشف کرده‌اند. این منظومه که 2M1510 نامیده شده است، ظاهراً شامل سیاره‌ای است که بسیار بالاتر از قطب‌های دو کوتوله قهوه‌ای می‌چرخد – اجرام آسمانی مرموزی که برای سیاره بودن بیش از حد سنگین هستند اما جرم کافی برای روشن شدن مانند ستارگان را ندارند. این دو کوتوله قهوه‌ای به‌طور نزدیک به دور یکدیگر می‌چرخند، در حالی‌که یک کوتوله قهوه‌ای سوم حتی دورتر شناور است و از فاصله‌ای بسیار دور به دور این جفت می‌گردد.
در بیشتر منظومه‌های ستاره‌ای، از جمله منظومه شمسی خودمان، سیارات معمولاً در همان صفحه مسطحی که استوای ستاره مادرشان قرار دارد، می‌چرخند. چرخش ستاره نیز با این آرایش منظم هم‌تراز است و ساختاری آرام و پنکیک‌مانند در فضا ایجاد می‌کند که در آن همه چیز با هم حرکت می‌کنند. همه چیز “هم‌صفحه‌ای” است: مسطح، آرام و باشکوه.
سیاره‌ای با پیچش قطبی
اما 2M1510 b، یک سیاره احتمالی که هنوز تأیید نشده است، از این الگوی آشنا پیروی نمی‌کند. اگر واقعاً یک سیاره باشد، در صفحه‌ای کاملاً متفاوت به دور کوتوله‌های قهوه‌ای مرکزی می‌چرخد، صفحه‌ای که مسیر مداری آن‌ها را با زاویه تند ۹۰ درجه قطع می‌کند. تصور کنید دو دیسک چرخان در فضا یک علامت ضربدر (X) تشکیل می‌دهند. این نوع مدار مایل و قطبی است که دانشمندان معتقدند در اینجا یافته‌اند.
سیاراتی که به‌طور همزمان به دور دو ستاره می‌چرخند، که به عنوان سیارات “دوگانه” شناخته می‌شوند، خودشان بسیار نادر هستند. اما یکی با چنین شیب شدیدی؟! این چیزی است که دانشمندان تا به حال ندیده بودند – تا همین حالا! به لطف مشاهدات تلسکوپ بسیار بزرگ در شیلی، که توسط رصدخانه جنوبی اروپا اداره می‌شود، محققان ممکن است اولین نمونه از این نوع را کشف کرده باشند.
گشودن راز با سرعت شعاعی
روشی که تیم علمی این مطالعه از طریق آن وجود عمودی این سیاره را کشف کرد، خود یک ماجرای هیجان‌انگیز است. 2M1510 b کاندید را نمی‌توان به روشی که بیشتر سیارات فراخورشیدی – سیارات اطراف ستارگان دیگر – امروزه کشف می‌شوند، شناسایی کرد: روش “گذر”، نوعی خورشیدگرفتگی کوچک، یک افت جزئی در نور ستاره هنگامی که سیاره از مقابل ستاره خود عبور می‌کند.
در عوض، آن‌ها از دومین روش پرکاربرد، اندازه‌گیری “سرعت شعاعی” استفاده کردند. سیارات در حال گردش باعث می‌شوند که ستارگانشان به‌طور جزئی به عقب و جلو تکان بخورند، زیرا گرانش سیارات ستارگان را به یک طرف و طرف دیگر می‌کشد؛ این کشش باعث تغییرات ظریف اما قابل اندازه‌گیری در طیف نور ستاره می‌شود. در این مورد یک پیچیدگی دیگر به تشخیص اضافه کنید: اثر کشش متقابل سیاره بر مدار دو کوتوله قهوه‌ای به دور یکدیگر. مسیر مدار ۲۱ روزه متقابل جفت کوتوله قهوه‌ای به طرز ظریفی تغییر می‌کند که به گفته نویسندگان این مطالعه، تنها با یک سیاره با مدار قطبی قابل توضیح است.
یک کشف نادر در میان هزاران
تاکنون تنها ۱۶ سیاره دوتایی – از میان بیش از ۵۸۰۰ سیاره فراخورشیدی تأیید شده – توسط دانشمندان کشف شده‌اند که بیشتر آن‌ها با روش گذر یافت شده‌اند. دوازده مورد از آن‌ها با استفاده از تلسکوپ فضایی کپلر ناسا، که اکنون بازنشسته شده است و رکورددار بیشترین تشخیص گذر (نزدیک به ۲۸۰۰ مورد) است، کشف شده‌اند. دانشمندان تعداد کمی دیسک غباری و دیسک‌های “پیش‌سیاره‌ای” را در مدارهای قطبی مشاهده کرده‌اند و گمان می‌کردند که سیارات با مدار قطبی نیز ممکن است وجود داشته باشند. به نظر می‌رسد که آن‌ها سرانجام یکی را پیدا کرده‌اند.
منبع: Scitechdaily
