انفجارهای پرتو گاما (GRBs) یکی از پرانرژی‌ترین انفجارها از زمان انفجار بزرگ (Big Bang) هستند و به‌تازگی نیز ستاره‌شناسان قوی‌ترین انفجار این پرتوها تاکنون را شناسایی کرده‌اند. براساس مشاهدات جدید، پرتویی از تشعشعات پرانرژی تا 18 برابر قدرتمندتر از رکورد قبلی، در آخر هفته گذشته بر روی زمین تابیده است.
این سیگنال با نام GRB 221009A در 9 اکتبر (17 مهر) شناسایی شد، اگرچه خود انفجار حدود 1.9 میلیارد سال پیش رخ داده است. این انفجار از سوی صورت فلکی ساگیتا آمده و بیش از 10 ساعت برای تلسکوپ‌ها قابل مشاهده بوده است و نیز به یکی از طولانی‌ترین GRBهای کشف‌شده تبدیل شد.
این تنها چیز عجیب و غریب در مورد آن نیست. GRB 221009A بالاترین انرژی را در بین هر GRB کشف‌شده تاکنون داشته است. انرژی این رویدادها معمولاً بر حسب گیگا الکترون ولت (GeV) اندازه‌گیری می‌شود، اما تعداد کمی از آنها با انرژی‌های حدود 1 ترا الکترون ولت (TeV) ثبت شده است. اما این رویداد جدید ممکن است به رکورد 18 ترا الکترون ولت رسیده باشد که اولین تشخیص GRB با انرژی‌های بالای 10 ترا الکترون ولت را نشان می‌دهد.
این اعداد بر اساس داده‌های یک رصدخانه چینی به نام رصدخانه بارانی با ارتفاع بالا (LHAASO) است که برای تشخیص پرتوهای گاما و پرتوهای کیهانی با اندازه‌گیری آبشار ذرات آنها در جو زمین طراحی شده است. قبل از اینکه GRB 221009A بتواند جایگاه خود را در کتاب رکوردها به دست آورد، این داده‌ها باید توسط تیم‌های دیگری نیز تأیید شود.
صرف نظر از این، این انفجار پرتو گاما یکی از پرانرژی‌ترین و درخشان‌ترین‌هایی است که تاکنون شناسایی شده است که عمدتاً به دلیل فاصله نسبتاً نزدیک آن تا زمین است. در حالیکه 1.9 میلیارد سال نوری ممکن است خیلی نزدیک به‌نظر نرسد اما بیشتر انفجارهای پرتوهای گاما در فاصله چند میلیارد سال نوری یا بیشتر، از ما تشخیص داده شده‌اند. این نزدیکی همچنین توضیح می‌دهد که چرا این پرتو بعد از مشاهده اولیه، مدت طولانی‌تری می‌درخشید. ستاره‌شناسان می‌گویند شاید ده‌ها سال طول بکشد تا GRB دیگری به این روشنی کشف شود.
روبرتا پیلرا، اخترشناسی که اولین داده‌ها در مورد این انفجار را منتشر کرده است، گفت:
این انفجار بسیار نزدیک‌تر از GRBهای معمولی است که بسیار هیجان‌انگیز است زیرا به ما امکان می‌دهد جزئیات زیادی را شناسایی کنیم که در غیر این صورت، دیدن آنها بسیار ضعیف بود. اما همچنین یکی از پرانرژی‌ترین و درخشان‌ترین انفجارهایی است که تا به حال دیده شده است که هیجان آن را دو چندان می‌کند.
در حالیکه هنوز مشخص نیست دقیقا چه چیزی باعث این GRB شده است، اما مظنون اصلی یک ستاره عظیم است که در پایان عمر خود به یک سیاهچاله سقوط می‌کند. این فرآیند، فواره‌های قدرتمندی از ذرات را به فضا پرتاب می‌کند و در این فرآیند اشعه ایکس و پرتوهای گاما ساطع می‌شوند.
شایان ذکر است که علیرغم شدت و نزدیکی آن، این GRB برای زمین بی‌ضرر است. تصور می‌شود این پرتوها که در کهکشان راه شیری به سوی ما پرتاب می‌شوند و به‌طور اتفاقی پرتو آن مستقیماً به سمت زمین برخورد می‌کند، می‌تواند باعث انقراض دسته‌جمعی شود و خوشبختانه این تصور اشتباه است. GRBها رویدادهای نسبتاً نادری هستند که در هر کهکشان در هر میلیون سال فقط تعداد کمی رخ می‌دهند و حتی درصد کمتری از آنها در جهت دقیق زمین شلیک می‌شوند.
به جای این تصورات می‌توانیم بنشینیم و از آتش‌بازی کیهانی لذت ببریم!
منبع: Newatlas
