هوش مصنوعی ویروسی ساخته که باکتری‌ها را می‌کشد! آیا باید بترسیم؟!

این صحنه را تصور کنید: یک کامپیوتر در آزمایشگاه نشسته و عملاً “موجودات زنده” کاملاً جدیدی را از صفر خلق می‌کند. این دقیقاً همان اتفاقی است که در دانشگاه استنفورد و مؤسسه‌ی Arc رخ داده است، جایی‌که محققان از هوش مصنوعی برای طراحی ویروس‌هایی استفاده کردند که می‌توانند باکتری‌ها را از بین ببرند. و بله، این ویروس‌های ساخته‌شده توسط هوش مصنوعی، در دنیای واقعی کار می‌کنند!

این اتفاق از این جهت عجیب است که برای اولین بار است که کسی از هوش مصنوعی برای خلق یک ژنوم کامل ویروسی از هیچ، استفاده کرده است. خبری از کپی‌کردن از طبیعت یا دست‌کاری طرح‌های موجود نیست. این یک خلاقیت دیجیتالی خالص است که به یک موجود زنده تبدیل شده.

سیستم هوش مصنوعی، که Evo نام دارد، تقریباً شبیه ChatGPT عمل می‌کند، با این تفاوت که به جای آموزش با کتاب‌ها و مقالات، از ۲ میلیون ژنوم ویروسی مختلف یاد گرفته است. وقتی محققان از آن خواستند نسخه‌های جدیدی از یک ویروس ساده به نام phiX174 طراحی کند، Evo توانست ۳۰۲ طرح ژنتیکی کاملاً جدید بسازد. نکته‌ی مهم اینجاست که ۱۶ عدد از این طرح‌ها در آزمایشگاه به موجودات زنده تبدیل شدند و با موفقیت باکتری E. coli را آلوده کردند.

برایان هی، رئیس این آزمایشگاه، می‌گوید:

این اتفاق مثل تماشای تبدیل کد دیجیتال به موجودات زنده بود.» می‌توان هیجان و شاید کمی نگرانی را از لحن او فهمید.

آینده‌ای امیدوارکننده، اما خطرناک

جنبه‌ی مثبت این فناوری بسیار بزرگ است. ما از درمان‌های فوق‌العاده برای عفونت‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک صحبت می‌کنیم که هر سال صدها هزار نفر را از پای در می‌آورند. تصور کنید هوش مصنوعی، ویروس‌های سفارشی طراحی کند تا باکتری‌های خاصی را که دیگر آنتی‌بیوتیک‌ها روی آن‌ها اثر ندارند، شکار کنند. یا به ژن‌درمانی فکر کنید، که از این ویروس‌های طراحی‌شده به عنوان کامیون‌های کوچک برای رفع بیماری‌های ژنتیکی استفاده شود.

اما اینجا جایی است که قضیه کمی ناراحت‌کننده می‌شود. جی. کریگ ونتر، که پدر زیست‌شناسی ترکیبی (Synthetic Biology) نامیده می‌شود، نگرانی‌های خود را بدون تعارف بیان کرد. او این فناوری را «نسخه‌ی سریع‌تری از آزمون و خطا» نامید و هشدار داد که همین تکنولوژی می‌تواند به‌طور بالقوه برای ساخت ویروس‌های بسیار خطرناک‌تر از باکتری‌کُش‌های ساده، مورد سوءاستفاده قرار گیرد.

در حال حاضر، Evo فقط اطلاعاتی درباره‌ی ویروس‌هایی دارد که به انسان آسیب نمی‌رسانند. اما خود فناوری اصلی؟! از لحاظ نظری می‌توان آن را برای داده‌های خطرناک‌تری آموزش داد. این وضعیت مثل این است که یک سیستم ساخت دستور غذا دارید که فقط بلد است کوکی درست کند، اما اگر کسی کتاب آشپزی اشتباهی به آن بدهد، می‌تواند ساخت دینامیت را هم یاد بگیرد!

ما هنوز سال‌ها با خلق سلول‌های کاملاً مصنوعی توسط هوش مصنوعی فاصله داریم؛ سلول‌ها به میلیون‌ها حرف ژنتیکی نیاز دارند، نه چند هزار حرفی که در این ویروس‌های ساده وجود دارد. اما شرکت‌هایی مانند Ginkgo Bioworks در حال حاضر روی سیستم‌های کاملاً خودکار کار می‌کنند که می‌توانند از طراحی توسط هوش مصنوعی به موجودات زنده تبدیل شوند، بدون دخالت انسان در کل فرآیند.

صادقانه بگویم، این موضوع همزمان هم نفس‌گیر است و هم نگران‌کننده. ما ممکن است شاهد لحظه‌ای باشیم که خود زندگی قابل برنامه‌ریزی می‌شود و مرز بین کد دیجیتال و واقعیت بیولوژیکی برای همیشه از بین می‌رود. سوال این نیست که آیا این فناوری همه‌چیز را تغییر خواهد داد، بلکه این است که آیا ما برای چیزی که در ادامه می‌آید آماده‌ایم؟!

منبع: Gizmochina