به گفته کارشناسان، پدیده‌ای بسیار نادر به نام “ضد-شفق‌های سیاه” به‌تازگی یک مارپیچ عجیب از نور سبز به شکل حرف E را در آسمان آلاسکا ایجاد کرده است.
شکارچی شفق، تاد سالات، این شفق غیرمعمول را در ۲۲ نوامبر حوالی ساعت ۴ صبح به وقت محلی (۸ صبح به وقت شرقی) در مکانی نامشخص در جنوب مرکزی آلاسکا مشاهده کرد. این حرف درخشان ظاهراً از ناکجا ظاهر شد و چند دقیقه دوام آورد، در حالی‌که شکل‌های مختلفی به خود می‌گرفت که همگی شامل لکه‌های تیره عجیبی بودند که در بیشتر شفق‌ها دیده نمی‌شوند!
سالات به وبسایت Spaceweather.com گفت:
این شفق از سمت شمال غرب بالا آمد و من با خودم گفتم: ‘وای!’ به نظرم شبیه حرف E بود. فقط چند دقیقه بعد، روی پشتش حرکت کرد و شبیه موجودی به نظر می‌رسید که پاهایش در هوا است.
به گزارش وبسایت Spaceweather.com، این شفق غیرمعمول نتیجه ضد-شفق‌ها، یا همان شفق‌های سیاه است. این پدیده عجیب لکه‌های تیره گردی را ایجاد می‌کند که انگار از میان بازوهای شکل ‘E’ گاز گرفته شده‌اند.
بر اساس گزارش آژانس فضایی اروپا (ESA)، همان‌طور که از نام آن پیداست، ضد-شفق‌ها در واقع نقطه مقابل شفق هستند. آن‌ها از انتشار انرژی گازها به شکل نور جلوگیری می‌کنند. نتیجه این فرآیند “حلقه‌ها، مارپیچ‌ها یا لکه‌های تیره‌ای است که رنگ‌های درخشان را قطع می‌کنند”.
شفق‌ها زمانی شکل می‌گیرند که ذرات پرانرژی از خورشید، عمدتاً الکترون‌ها، از میدان مغناطیسی زمین یا مگنتوسفر عبور کرده و مولکول‌های گازی در جو بالایی را به شدت گرم کنند. این مولکول‌های برانگیخته انرژی خود را به شکل نور آزاد می‌کنند که در مجموع نوارهای بلند و صافی را تشکیل می‌دهد که در آسمان پیچ‌وتاب می‌خورند. رنگ این نور بسته به عنصری که برانگیخته می‌شود و مکانی که در جو قرار دارد، متفاوت است.
نمایش‌های نوری چرخان معمولاً به‌صورت پراکنده نزدیک به قطب‌ها رخ می‌دهند، جایی‌که میدان مغناطیسی زمین ضعیف‌تر است. با این حال، این پدیده‌ها اکنون به دلیل افزایش فعالیت‌های خورشیدی مرتبط با “حداکثر خورشیدی” که اوج چرخه حدوداً ۱۱ ساله لکه‌های خورشیدی است، به‌طور قابل‌توجهی برجسته‌تر و گسترده‌تر شده‌اند.
با این وجود، ضد-شفق‌ها با قطع فرآیند تشکیل شفق، این پدیده را مختل می‌کنند و مانع از رسیدن ذرات باردار به گازها می‌شوند.
گوران مارکلوند، فیزیک‌دان پلاسما در مؤسسه سلطنتی فناوری سوئد در استکهلم، پیش‌تر به آژانس فضایی اروپا (ESA) توضیح داده بود:
شفق سیاه در واقع شفق نیست؛ بلکه عدم وجود فعالیت شفق در ناحیه‌ای است که الکترون‌ها از یونوسفر مکیده می‌شوند .
ضد-شفق‌ها برای اولین بار در اواخر دهه ۱۹۹۰ شناسایی شدند. اما در سال ۲۰۰۱، دانشمندان به‌طور تقریبی توانستند مکانیزم آن‌ها را کشف کنند، زمانی‌که چهار ماهواره Cluster متعلق به آژانس فضایی اروپا (ESA) از فضای بالای یک مشاهده شفق سیاه عبور کردند. این مطالعه وجود سلول‌های عمودی کوچک در جو بالایی را آشکار کرد که به‌عنوان ساختارهای پتانسیل الکتریکی با بار مثبت شناخته می‌شوند و در آن‌ها الکترون‌ها به فضا بازگردانده می‌شوند.
مکانیزم پشت این سلول‌ها بیش از یک دهه مبهم باقی ماند، تا اینکه در سال ۲۰۱۵ مطالعه‌ای که از داده‌های بیش از ده سال مأموریت Cluster استفاده می‌کرد، نشان داد این ساختارها زمانی شکل می‌گیرند که شفق‌ها پلاسما را تخلیه کرده و “حفره‌های یونوسفری” در جو بالایی ایجاد می‌کنند، در حالی‌که مگنتوسفر تحت تأثیر فشار ناشی از طوفان‌های خورشیدی جابه‌جا می‌شود. با این حال، شرایط باید دقیقاً مناسب باشد تا ضد-شفق‌ها ظاهر شوند.
ضد-شفق‌ها می‌توانند هم در شفق‌های شمالی و هم در شفق‌های جنوبی رخ دهند و معمولاً فقط حدود ۱۰ تا ۲۰ دقیقه دوام دارند. پیش‌بینی می‌شود فعالیت شفق در چند سال آینده همچنان بالا بماند، بنابراین احتمال قابل‌توجهی وجود دارد که نمونه‌های بیشتری از این لکه‌های تاریک را که در میان شفق‌ها می‌رقصند، مشاهده کنیم.
منبع: Livescience
