یک نقشه کیهانی جدید با وضوح ۲۰۸ گیگاپیکسل که ۱۳۲ درجه مربع از آسمان جنوبی را پوشش می‌دهد، رونمایی شد. این نقشه آغاز یک سفر شش ساله توسط مأموریت اقلیدس (Euclid) است که هدف آن ایجاد بزرگ‌ترین نقشه سه‌بعدی کیهانی و آشکار کردن جزئیاتی بی‌سابقه از جهان است.
اولین بخش از نقشه اقلیدس، یک موزاییک عظیم با وضوح ۲۰۸ گیگاپیکسل، در کنگره بین‌المللی فضانوردی در میلان، توسط مدیر کل آژانس فضایی اروپا (ESA)، جوزف اشباخر و مدیر علمی، کارول ماندل، رونمایی شد.
این تکه موزاییک آسمان از ۲۶۰ مشاهده بین ۲۵ مارس تا ۸ آوریل ۲۰۲۴ تشکیل شده است. در عرض تنها دو هفته، اقلیدس توانست ۱۳۲ درجه مربع از آسمان جنوبی را با وضوح بی‌نظیری به تصویر بکشد؛ مساحتی که بیش از ۵۰۰ برابر بزرگ‌تر از سطح کامل ماه است!
دامنه و پتانسیل نقشه‌برداری اقلیدس
این موزاییک تنها ۱٪ از بررسی گسترده‌ای است که اقلیدس در طول مأموریت شش‌ساله خود انجام خواهد داد. تلسکوپ اقلیدس، اشکال، فواصل و حرکات میلیاردها کهکشان تا ۱۰ میلیارد سال نوری دورتر را نقشه‌برداری کرده و در نهایت بزرگ‌ترین نقشه سه‌بعدی کیهان را ایجاد خواهد کرد.
این اولین قطعه از نقشه‌ای حاوی حدود ۱۰۰ میلیون منبع است؛ ستارگان در کهکشان راه شیری ما و کهکشان‌های فراتر از آن. حدود ۱۴ میلیون از این کهکشان‌ها می‌توانند برای مطالعه تأثیر پنهان ماده تاریک و انرژی تاریک بر جهان مورد استفاده قرار گیرند.
جزئیات کیهانی شگفت‌انگیز
والریا پتورینو، دانشمند پروژه اقلیدس در آژانس فضایی اروپا، می‌گوید:
این تصویر خیره‌کننده اولین بخش از نقشه‌ای است که در شش سال، بیش از یک‌سوم از آسمان را آشکار خواهد کرد. این فقط ۱٪ از نقشه است، اما مملو از منابع متنوعی است که به دانشمندان کمک می‌کند راه‌های جدیدی برای توصیف جهان کشف کنند.
دوربین‌های حساس فضاپیما تعداد زیادی از اجرام را با جزئیات فوق‌العاده ثبت کرده‌اند. با بزرگ‌نمایی بسیار عمیق در موزاییک (این تصویر ۶۰۰ برابر بزرگ‌نمایی شده است)، می‌توانیم همچنان ساختار پیچیده یک کهکشان مارپیچی را به‌وضوح مشاهده کنیم.
ویژگی‌های موزاییک کهکشانی
یکی از ویژگی‌های خاص قابل مشاهده در موزاییک، ابرهای کم‌نور بین ستارگان کهکشان راه شیری است که به رنگ آبی روشن در برابر پس‌زمینه سیاه فضا ظاهر می‌شوند. این ابرها ترکیبی از گاز و غبار هستند که به‌دلیل شباهتشان به ابرهای سایروس (ابری به شکل رشتههای ظریف سفید یا تکهها یا نوارهای باریک عمدتاًً سفید جدا از هم)، «سایروس کهکشانی» نامیده می‌شوند. اقلیدس قادر است این ابرها را با دوربین حساس به نور مرئی خود ببیند، زیرا آن‌ها نور مرئی کهکشان راه شیری را منعکس می‌کنند. همچنین این ابرها در نور مادون قرمز ضعیف که توسط مأموریت پلانک ثبت شده، می‌درخشند.
گذشته و آینده ماموریت اقلیدس
این موزاییک پیش‌نمایشی است از آنچه در مأموریت اقلیدس پیش روی ما قرار دارد. از زمانی که مأموریت در فوریه ۲۰۲۴ مشاهدات علمی خود را به‌صورت روتین آغاز کرد، ۱۲٪ از نقشه‌برداری تکمیل شده است. انتشار ۵۳ درجه مربع از نقشه، از جمله پیش‌نمایش مناطق میدان عمیق اقلیدس، برای مارس ۲۰۲۵ برنامه‌ریزی شده است. داده‌های سال اول مأموریت در سال ۲۰۲۶ در اختیار جامعه علمی قرار خواهد گرفت.
یادداشت‌ها
- وقتی به فاصله‌ها به‌عنوان سال نوری اشاره می‌کنیم، منظورمان زمانی است که نور در فضا سفر کرده تا به تلسکوپ‌های ما برسد (مدت زمان سفر نور).
- ۱۴ میلیون کهکشان مورد اشاره، کهکشان‌هایی هستند که به اندازه کافی روشن هستند تا اقلیدس بتواند اشکال تحریف‌شده آن‌ها (عدسی گرانشی) را اندازه‌گیری کند و اطلاعات بیشتری درباره توزیع ماده تاریک در جهان ما به‌دست آورد. نقشه اقلیدس از توزیع کهکشان‌ها در طول زمان کیهانی همچنین به ما در درک انرژی تاریک کمک خواهد کرد که بر سرعت انبساط جهان تأثیر می‌گذارد.
درباره مأموریت اقلیدس
اقلیدس در ژوئیه ۲۰۲۳ پرتاب شد و از ۱۴ فوریه ۲۰۲۴ مشاهدات علمی روتین خود را آغاز کرد. اولین تصاویر ثبت‌شده در نوامبر ۲۰۲۳ و مه ۲۰۲۴ با جهان به اشتراک گذاشته شد.
اقلیدس یک مأموریت اروپایی به سرپرستی آژانس فضایی اروپا است که حمایت ناسا را نیز با خود دارد. کار علمی توسط کنسرسیوم اقلیدس انجام می‌شود که شامل بیش از ۲۰۰۰ دانشمند از ۳۰۰ مؤسسه در ۱۵ کشور اروپایی و همچنین ایالات متحده، کانادا و ژاپن است. این کنسرسیوم مسئول ابزارهای علمی و تحلیل داده‌های مأموریت است.
آژانس فضایی اروپا (ESA) شرکت Thales Alenia Space را به‌عنوان پیمانکار اصلی برای ماهواره و ماژول خدمات انتخاب کرد، در حالی که شرکت Airbus Defence and Space ماژول محموله را که شامل تلسکوپ است، توسعه داده بود. ناسا با ارائه آشکارسازها برای طیف‌سنج و فوتومتر نزدیک به مادون قرمز (NISP) به این پروژه کمک کرده است. مأموریت اقلیدس یک مأموریت کلاس متوسط در چارچوب برنامه Cosmic Vision آژانس فضایی اروپا است.
منبع: Scitechdaily
